Milas'ın Trilye Çeşidinde Coğrafi İşaretli Zeytinyağı

Giriş
Milas, Muğla ilinin batısında yer alan, Ege Bölgesi’nin incelikli dokusunun içinde parlayan bir köy ve aynı zamanda zeytin yetiştiriciliğinin altın bir kaynağıdır. Bu köyün zeytinyağı üretimi, özellikle Trilye çeşidiyle öne çıkar. Trilye, köklü bir tarih ve benzersiz aromalarla dolu bir zeytinyağıdır. Ülkemizin coğrafi işaretli ürünleri arasında yerini alan bu yağ, hem geleneksel üretim yöntemlerini hem de modern kalite standartlarını birleştirerek eşsiz bir tat deneyimi sunar.

Coğrafi Özellikler
Milas’ın iklimi, Akdeniz iklimi özellikleri taşır. Yıllık ortalama 1.500 mm yağış ve sıcaklıklar, zeytin ağaçlarının doğal yaşam döngüsünü destekler. Toprak, killi ve taşlı bir yapıya sahip olup, zeytin ağaçlarının kök sistemine sağlam bir temel sunar. Trilye’nin yetiştiği bölgenin yüksekliği 300–500 metre arasında değişir, bu da ağaçların meyvelerini kontrollü bir şekilde olgunlaştırmasına olanak tanır. Bölgedeki rüzgar ve su kaynakları, ağaçların doğal su ihtiyacını karşılar ve zeytinlerin besin maddeleriyle dolu bir ortamda yetişmesine olanak sağlar.

Zeytin Çeşidi: Trilye
Trilye zeytini, milas’ın en eski zeytin türlerinden biridir. İsim, köyün tarihi dokusuna, zeytin ağaçlarının büyüme hızı ve meyve tadına dair mitolojik bir anlatıyı hatırlatır. Bu zeytinin yaprakları ince, yeşil ve yapraklarına kıvrılmış bir yapısı vardır. Mevsiminde, zeytinler 20–25 °C sıcaklıkta olgunlaşır, bu da zeytin yağının yoğun aromatik bileşenlerin biriktiği zaman dilimini belirler.

Üretim Süreci

1. Hasat – Milas’da Trilye zeytinleri, erken sonbahar aylarında, 15–20 °C sıcaklıklarda ve yüksek nem oranıyla dolu ortamlarda toplanır. Geleneksel el hasatıyla, her ağaçta meyvelerin tek tek seçilmesi sağlanır.
2. Sıcaklık Kontrolü – Hasat sonrası zeytinler, oda sıcaklığında 5–10 gün bekletilir. Bu süre, yağın yoğunluğunu ve aromatik bileşenlerini artırır.
3. Ölçekleme – Zeytinler, toprak ve yaprak kalıntılarını ayıklamak için ince bir tarla ile temizlenir.
4. Çekirdek Çıkartma – Geleneksel yöntemlerle, zeytinler iki katı bir işlemle sıvılaştırılır.
5. Süzme – Elde edilen karışım, doğal süzgeçlerle geçirilir; bu işlem yağın saf ve berrak bir yapıya kavuşmasını sağlar.
6. Küvetleme – Üretilen yağ, 6–10 gün boyunca oda sıcaklığında bekletilir. Bu süre, yağın olgunlaşmasını ve tat profili gelişmesini destekler.

Kültürel ve Ekonomik Yansımalar
Trilye zeytinyağı, Milas’ın kültürel kimliğinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Her yıl, köyün meydanında düzenlenen “Zeytin Festivali” sırasında, bu yağın farklı aromatik profilleri, ziyaretçileri tarafından beğeniyle karşıladığından hiç şüphe yoktur. Aynı zamanda, yerel çiftçiler için ekonomik bir gelir kaynağıdır. Coğrafi işaretli ürün olarak sertifikalı olmasından dolayı, Türkiye’nin ve Avrupa Birliği’nin pazarlarında yüksek talep görmekte ve bu da üreticilere daha fazla kazanç sağlar.

Coğrafi İşaretli Statüsü
Milas Trilye zeytinyağı, 2017 yılında Türkiye Coğrafi İşaretleri Kayıt Defteri’ne giren ilk zeytinyağlarından biridir. Bu statü, üretim alanının sınırlarını, üretim yöntemlerini ve kalite standartlarını belirler. Gerekli sertifikasyon süreci, zeytinlerin yetiştirilme alanının kesin ölçümlerinin yapılması, üretimin izlenmesi ve ürünün ambalajlanması gibi aşamalardan geçer. Coğrafi işaretli ürünler, tüketicilere özgün bir tat ve güvenilir bir kalite garantisi sunar.

Sağlık Açısından Faydaları
Trilye zeytinyağı, tekli doymamış yağ asitleri bakımından zengindir. Özellikle oleik asit, kalp sağlığını destekleyen ve antioksidan özelliklere sahip bir bileşiktir. Zeytinin doğal flavonoidleri ve polifenol içerikleri, iltihapları azaltma ve hücre hasarını önleme potansiyeline sahiptir. Düzenli tüketim, kolesterol düzeyini düşürme, kan basıncını dengeleme ve bağışıklık sistemini güçlendirme gibi faydalar sunar.

Pişirme ve Kullanım Önerileri

1. Salata Sosu – Trilye zeytinyağını, limon suyu ve tuzla karıştırarak hafif bir salata sosu hazırlayabilirsiniz.
2. Kızartma – Düşük sıcaklıklarda (180–190 °C) pişirilen sebzelerle birlikte, zeytinyağı ekmeklerin çıtır olmasını sağlar.
3. Bulgur Pilavı – Pilavın üzerine birkaç damla zeytinyağı eklemek, lezzetini artırır.
4. Mantar Dolması – Zeytinyağını, mantarların içine doldurulan aromatik otlarla birlikte kavurarak zengin bir aroma elde edin.

Alışveriş İpuçları

• Ambalaj Kontrolü – Gümüş kap veya koyu renkli cam şişe, yağın oksidasyonunu önler.
• Tarih – Ürünün üretim tarihini kontrol edin; taze zeytinyağı, en yoğun aromayı taşır.
• Koku – Taze zeytinyağı, meyvemsi ve hafif otlu bir kokuya sahiptir.
• Renk – Yeşil tonları, daha taze ve yüksek polifenol içeriğine işaret eder.

Sonuç
Milas’ın Trilye zeytinyağı, bölgenin eşsiz iklimi, toprak yapısı ve zengin kültürel mirasıyla bir araya gelerek coğrafi işaretli ürünler arasında ayrı bir yere sahiptir. Hem geleneksel üretim tekniklerini hem de modern kalite standartlarını başarıyla birleştirir. Yüksek oranda tekli doymamış yağ asitleri, doğal polifenol ve flavonoid içerikleri sayesinde sağlığa faydalı bir besin kaynağıdır. Aynı zamanda, üreticilere ekonomik bir gelir sağlayan ve yerel kültürü yansıtan bir simge niteliğindedir.

Zeytinyağı, bir akşam yemeği masasının sadece bir yan ürünü değil, aynı zamanda bir kültür, sağlık ve ekonomik bağlamın da içinde bulunduğu zengin bir deneyimdir. Trilye zeytinyağı, Milas’ın bu eşsiz dokusunu sofralara taşıyacak şekilde, tazeliğini ve saf lezzetini koruyarak, her damak için bir şölen sunar.